Arp Schnitger – Wie was hij?

Arp Schnitger

Het Schnitgerfestival dankt zijn naam aan Arp Schnitger (1648-1719), de Duitse orgelbouwer die zo beroemd was dat hij wel de Stradivarius onder de orgelbouwers wordt genoemd. De zeventiende-eeuwse orgelbouwer was een ongelooflijk multitalent. Niet alleen bouwde hij de meest prachtige instrumenten, maar hij was ook een vindingrijke ontwikkelaar van moderne werktechnieken en vooral een uiterst gehaaide ondernemer die erin slaagde om vrijwel een monopolie te verkrijgen op het leveren van orgels aan de belangrijke kerken.

Schnitger bouwde 170 orgels, waarvan 110 helemaal nieuw. Als hij een opdracht kreeg, ging hij ter plekke kijken en luisteren om te bepalen wat de ruimte en akoestiek van de kerk nodig hadden, waarna hij het perfecte instrument kon ontwerpen. Hij had vele werknemers aan het werk, in verschillende werkplaatsen en ook op locatie. De basis van het orgel werd in de werkplaats geconstrueerd en daarna als een soort bouwpakket met schepen vervoerd naar de kerk, waar het door meesterknechten werd opgebouwd. De bekisting en het houtsnijwerk dat bij elk orgel een blikvanger is, werden meestal door lokale houtbewerkers gemaakt. In Groningen werkte Schnitger graag samen met kistenmaker Allert Meijer (1654-1723) en beeldsnijder Jan de Rijk (1661-1738).

Van de ruim 30 Schnitger-orgels die vandaag de dag nog over zijn, bevindt het grootste deel zich in Noord-Duitsland, onder andere in de Hanzesteden Hamburg, Lübeck, Szczecin, Flensburg en Bremen. Maar Schnitgers roem ging tot ver over de grenzen: in Rusland leverde hij in Moskou twee orgels, onder andere één in 1691 voor Tsaar Peter de Grote. Ook bouwde hij orgels in Portugal, Spanje en Engeland. Heel bijzonder is het orgel in Mariana in Brazilië dat in 2001 nog werd gerestaureerd door Schnitger-specialist Bernhardt Edskes (1940-2022).

In Noord-Nederland zijn nog 11 Schnitger-orgels, overwegend in de provincie Groningen. De stad Groningen is de enige stad ter wereld met maar liefst 3 orgels van orgelbouwer Arp Schnitger: in de Martinikerk, de Akerk en de Pelstergasthuiskerk. En dat is nog niet alles, want sinds 2017 staat er in de Lutherse Kerk een door Bernhardt Edskes gemaakte reconstructie van het Schnitger-orgel dat daar ooit stond. Dat oorspronkelijke orgel was ooit door Schnitger geschonken aan deze kerk, waar hij zelf ter kerke ging als hij in de stad was.